Blogia
dendemurosparaomundo

O GALEGO NO SÉCULO XX.

O GALEGO NO SÉCULO XX. A continuación, unha breve síntese da historia do galego durante o século XX.

Dende 1900-1936.

1-O proceso de recuperación da lingua iniciado no Rexurdimento, limitado case exclusivamente á literatura, rexistra un forte impulso no primeiro tercio do século XX. Por unha banda extendese o uso oral a ámbitos cultos dos que antes estaba excluído (mitins, conferencias...) e o uso escrito a todos os xéneros literarios e a todos os campos de cultivo, coma o xornalismo ou o ensaio científico e filosófico. Por outra, esta extensión de usos favorece certa recuperación do prestixio social do galego.
Pero a pesar deste avance, a situación do galego continuará sendo diglósica: a lingua máis prestixiada e a do ascenso social é o castelán, mentres que a lingua da gran mairia, o galego, segue a perder falantes; o incremento dáse nos ámbitos da cultura e da literatura, así como da politica galeguista, pero a nosa lingua segue ausente nos ámbitos fundamentais: administración, ensino, Igrexa, ...

2-Os logros fundamentais ( novos usos no ámbito da cultura, estension a todos os xéneros literarios e da escrita, loita pola dignificación e o prestixio, e reivindicación –frustrada- do seu uso como lingua cooficial) foron protagonizados polas organizacións nacionalistas, xurdidas ó remate da segunda década:

-As Irmandades da Fala: Xurdidas a partir de 1916 baixo o impulso de A. Vilar Ponte teñen como principal obxectivo a defensa, dignificación e expansión do idioma a todos os ámbitos. Na primeira asemblea (Lugo 1918) decláranse nacionalistas, deixando atrás a etapa rexionalista do galeguismo, e fundamentando na lingua a esencia de Galiza e o argumento clave da definizón da nazón.
O seu labor cultural foi dunha enorme importancia durante a década dos vinte (dirixida nesta etapa polo sector menos político e máis culturalista, o de V.Risco): editaron desde 1916 o periodico galeguista e monolingue en galego A Nosa Terra potenciaron o teatro como vehículo espallador da linguae da cultura a través do Conservatorio Nacional da Arte Galega, fixeron proxectos para a galeguización do ensino e doutros ámbitos; o impulso normalizador lévaos a usar o galego en ámbitos reservados en exclusiva para o castelán (conferencias, ciencia,...); fúndanse editoriais para dar sobre todo a coñecer a nova prosa: Lar, Celtiga, Nós.

-Os membros do Grupo Nós (integrantesdas Irmandades e formado por Risco, Pedraio, Cuevillas, Losada Diéguez e Castelao) convertéronse en realidade nos verdadeiros artífices do nacionalismo tanto na elaboración teorica coma na practica politica. Foron a máis grande xeración da nosa literatura: levaron á madurez e modernizaron os xéneros menos desenvolvidos: o relato ¡, a novela, o teatro, e foron os verdadeiros creadores do ensaio galego (os seus discípulos da xeración do 25 farían unha posta ó día da nosa poesía). Non usan só o galego na literatura ou no ensaio, senón que o estenden a todas as formas de relazón que ata entón o excluiran: mitins, anunzos comerciais, correspondencia privada, conferencias,...: o primeiro exmplo plenamente normalizador da nosa historia contemporánea.
A súa empresa máis significativa foi a publicación da revista Nós (1920-1936) onde publicaron traballos de gran altura intelectual, tanto literarios como doutras temáticas culturais. Os obxectivos da revista viñan sendo os da propia xeración: crear para sempre a cultura galega, fornecedora dun espírito propio, nacional, modernizándoa en contacto coa europea e espallándoa polo mundo sen intermediarios. Así, demostraron na práctica a validez do galego para o tratamento deste tipo de temas.

O Seminario de Estudos Galegos (1923-1936) fundado no ámbito universitario por alumnos e profesores e no que se integraron para dirixir algunhas das seccións os membros do grupo Nós, foi unha especie de universidade paralela (tentaba superar o papel atrasado e desgaleguizador da Univeersidade) co obxectivo de estudar cientificamente Galiza en todos os aspectos (etnografía, xeografía, arqueoloxía, historia, arte, ciencias naturais e aplicadas,...) No seu seo iniciase tanto a incorporación do galego á ciencia, aquí nace verdadeiramente o ensaio en galego.

-As angueiras e desexos deste amplo movemento nacionalista conflúen ó inicio da República no Partido Galeguista (1931) no que se integran os membros máis coñecidos das Irmandades e o grupo Nós. O seu obxectivo fundamental era a consecución do autogoberno a través da elaboración e aprobación dun Estatuto de Autonomía. No que a cidadanía aprobou en referendo en 1936, días antes do inicio da Guerra (razón pola que nunca entrou en vigor) promulgábase a cooficialidade do galego, introducíndoo no ensino e na administración.

3-Malia a fundación da Real Academia Galega en 1906 e a pesar dos febles intentos do SEG, que chegou a publicar nos anos trinta unhas normas para unificar a escrita do galego, non se acadou na época, unha normativa fixa ou unha forma estándar do galego. De todos os xeitos, o esforzo dos escritores fixo que se acadase un galego culto supradialectal (superando as etapas dialectista e interdialectista do Rexurdimento): eliminando os numerosos castelanismos que enchían o galego popular botando a man do galego medieval, do latín e do portugués. Tamén se elaboraron algúns diccionarios e gramáticas de certo interese.

Dende 1936-1075.

1,Consecuencias da Guerra e da Dictadura. O réxime dictatorial franquista xurdido da Guerra Civil leva a cabo a meirande represión do galego da historia contemporánea (así como das outras linguas periféricas) e provoca o meirande proceso de castelanización da historia.
Deruba os logros da etapa anterior:asáñase contra a elite cultural e politica galeguista (algúns dirixentes son fusilados, moitos teñen que exiliarse e os demais son castigados e silenciados.); prohiben as empresas e as organizacións galeguistas: o xornal A Nosa Terra, a revista Nós, as editoriais, o S.E.G., o Partido Galeguista...
A enorme desfeita economica de Galiza provoca nos primeiros anos miseria e fame, logo a saída de grandes masas para a emigración. Xa nos sesenta a consolidación da dictadura e o desarrollismo (coa instalación dalgunhas industrias na Coruña, Vigo ou Ferrol) provoca unha progresiva emigración interna cara as cidades (co conseguinte cambio ó castelán). Isto xunto co aumento aumento da escolarización, só en castelán, e o medre dos medios de comunicación de masas (prensa, radio e TV) provoca a meirande perda de falantes da historia e devólvenos a unha situación de forte diglosia: o castelán volve ser a lingua valorada (única dos ámbitos formais da educación, administración, medios de comunicación...) e o galego queda reducido ó ámbito familiar e rural e torna a infravalorarse e empobrecerse.

2.A resistencia cultural:pouco a pouco, con enormes dificultades por mor da censura, comezarán a agromar as manifestacións culturais en galego tentando o tempo e os ámbitos perdidos:
2.1.Ata a década dos cincuenta en GAliza a penas se publican media ducia de libros e ningunha revista. Só o exilio, sobre todo o bonaerense, mantén acesa a chama do galeguismo, e da producción cultural en galego: crean editoriais, manteñenb a creación literaria e ensaística en galego, publicacións periodicas, emisoras de radio, representacións teatrais, tec... convertendo Bos Aires na capital cultural de GAliza (ver gal. exilio).
2.2.Na década dos (por mor dunha certa apertura forzada da Dictadura) iniciase certa actividade cultural e editorial. O máis salientable foi a creación da editorial Galaxia (1950) levada a cabo por un grupo de intelectuais galeguistas (Ramón Piñeiro, Fernández del Riego, Otero Pedraio...) nun intento de recuperar funcionalmente o galego e o seu prestixio literario e cultural, seguindo a pautado grupo e da revista Nós: reeditan os clásicos, recuperan escritores obrigados ó bilingüismo reeditan os clásicos, recuperan escritores obrigados ó bilingüismo (Cunqueiro, Blanco, Amor...) crean unha colección, Illa Nova, para as novas promocións, promoven a edición de revistas, como Grial.
2.3.A partir dos anos sesenta prodúcese un reavivamento da vida cultural galeguista, baixo os seguintes elementos dinamizadores:
A creación de aociacions culturais (O Galo, O Facho, A.C. de Vigo...) que promoven a defensa do galegodentro dunha loita galeguista e democratica máis ampla.
A R.A.G.

0 comentarios